افیولیت ها OPHIOLITES واژة افیولیت مترادف واژة سرپانتین
(A. Bronyniart, 1813) می باشد که بعدها به نام “سنگهای سبز" از آن نام برده شده است. کلاً به مجموعه سنگهای ماگمایی بازیک و الترابازیک گفته می شود که تقریباً سرپانتینیزه و دگرگون شده و اغلب در رشته کوه های تیپ آلپی دیده می شود. در واقع پریدوتیت و سرپانتین های تیپ آلپ اغلب با سنگهای ولکانیکی اسپیلیتی همیافت می باشند و اجتماع موسوم به افیولیت را تشکیل می دهند. که خاص محیط های ژئوسنکلینالی است.
امروزه افیولیت ها و یا کمپلکس های افیولیتی به مجموعه شماتیکی اطلاق می گردد که روند پیدایش و تکوین آن از پایین به بالا دارای ویژکیهای زیر است:
1- پریدوتیت های متورق که متحمل تغییر شکلها تکتونیکی در حالت جامد در درجه حرارت بالا و فشار بالا را شده اند.(HP-HT)
2- گابروها و پریدوتیت های لایه لایه با ساختمانهای متراکم و توده ای( متبلور شدن مجزا و نهشته های متوالی، چگالی مواد سازنده، بلورهای موجود در اطاق ماگما)
3- بازالتهای بالشی یا پیلولاواها( Pillow- lavas) یا مواد خروجی زیر دریایی. سن گدازه ها معمولاًقابل تشخیص است(در لابلای رسوبات دریایی).
اما سطوح مواد متراکم و توده ای و پریدوتیت های متورق قابل تشخیص نمی باشد، برای این منظور می بایست سن متبلور شدن مواد ماگمایی و زمان تحولات تکتونیکی منطقه را مورد بررسی قرار داد. تفسیر مطلب در مورد افیولیت ها بسیار مشکل است، چرا که نقل و انتقال تکتونیکی و تبلور مجدد عموماً دست به دست هم می دهند و شواهد ضروری را برای اظهار نظر در مورد اشتیاق هر توده اولترا بازیکی خاص از میان می برند، خواه این توده مستقیماً از گوشتة فوقانی و بصورت سنگ کریستالین یا ماگمای پریدوتیتی باشد و خواه از تجمع کریستالی قاعده ای برخی ماگمای بازالتی تفریق شده باشد. بخوبی می توان فرض نمود که هر تودة مجزایی از سنگهای الترامافیکی که اکنون احتمالاً با سنگهایی یافت می شوند که به بخش فوقانی پوسته اختصاص دارند، چه از نظر میانی و چه از لحاظ فضاییاز منبع اصلی خود با سنگهایی که در یک محیط ژئوسنکلینالی تجمع یافته دئر افتاده اند.آنها به نحوی خصوصیات شیمیایی معینی را از جمله مقدار زیاد آب وگاز co2 به اشتراک دارند. ولی از نظر زمانی از هم مجزا می باشند، کلاً اسپیلیتها در اثنای یک فاز نخستین در تکامل یک ژئوسنکلینال تولید شده اند در حالی که سرپانتین ها با فاز کوهزایی متعاقب سقوط و بسته شدن ژئوسنکلینالی همراه هستند. بطور خلاصه امروزه افیولیت ها قطعات کنده شده پوسته اقیانوسی می باشند که متعلق به گوشتة فوقانی اقیانوسهای قدیمی می باشند، قطعاتی که بصورت رویهمرفتگی و پدیده روراندگی بر روی پوسته قاره ای در زمان بر خورد بین دو قاره و یا بین یک قاره و یک جزیره قوسی بوجود آمده اند.( ریشه واژة یونانی از Ophis به معنی مار به علت شباهتب که این شنگها به پوستة خزندگان دارند)
(فرهنگ علوم زمین، دکتر عبدالله قنبری)
ــــــــــــــــــــــــــــــ
گروه زمین شناسی منطقه جی
|
